VSDT – VISUAL SCHEMA DISPLACEMENT THERAPY

Wat is het en hoe werkt het?

VSDT, oftewel Visual Schema Displacement Therapy is een potentiële behandelmethode voor stress en angst veroorzaakt door trauma, waarbij nare herinneringen en clusters van nare herinneringen tegelijk bewerkt kunnen worden.

De methode is ontdekt door Nik en Eva Speakman, een Brits televisie-echtpaar. Beide hebben sinds 1992 ervaring opgedaan in psychologie door het bestuderen van bekende psychologen als Pavlov, Watson, Piaget, Bandura e.d. Naast hun TV-show werken zij als life coach.

VSDT valt onder oogbewegingstherapie. Er wordt tijdens de behandeling gewerkt met oogbewegingen die door de cliënt gemaakt worden. De behandeling ziet er als volgt uit: een erkende behandelaar gaat tegenover de cliënt staan, op een afstand van ongeveer 1,25 meter en vraagt deze te denken aan een prettige gebeurtenis. De gebeurtenis dient het tegenovergestelde gevoel op te wekken van het trauma dat men heeft meegemaakt. Vervolgens maakt de behandelaar met zijn hand in de lucht een cirkel van ongeveer 1,5 meter doorsnee in de richting van de klok. Dit kan zowel met als zonder horloge in de hand gedaan worden. De cliënt geeft aan op welk punt van de cirkel hij zich het vrolijkst voelt al denkende aan de prettige gebeurtenis. De cliënt geeft dan ook aan wat voor cijfer hij hieraan toekent op een schaal van 0 tot 10. Nul staat gelijk aan niet vrolijk en tien aan meest vrolijk. Er kan ook een woord gekoppeld worden aan deze herinnering.

Ditzelfde wordt herhaald voor de traumatische gebeurtenis. Hierbij mag de cliënt het zwaarstwegende punt aangeven en hier een rapportcijfer aan toekennen. Nul is in dit geval niet naar en tien zo naar als maar zijn kan. Vervolgens zal de behandelaar uitleggen wat hij gaat doen en gaat aan de slag. De behandelaar beweegt zijn vingers snel van het traumapunt naar het plezierpunt en zegt hardop: ‘Whoosh!’. De cliënt dient direct hierna twee maal te knipperen, zijn ogen dicht te knijpen en twee keer adem te halen. Indien gewenst kan dan het gekozen woord gezegd worden. Dit herhaald men een aantal keer, tot dat cliënt het cijfer 0 geeft als hij herinnerd wordt aan het trauma.

De eerste resultaten van onderzoek

Uit een onderzoek dat in juni dit jaar gepublicieerd is in Journal of Behavior Therapy and experimental Psychiatry blijkt dat de levendigheid van de traumatische gebeurtenis opvallend daalde na het toepassen van de VSDT behandeling. Ook daalde de emotionele onrust die werd gevoeld bij de herinnering. De gevolgen van de therapie waren al na 6-8 dagen na de toepassing ervan te merken.

Ook in Nederland is er onderzoek gedaan naar de effecten van de therapievorm. Dit onderzoek werd gedaan door Gz-psycholoog Ad de Jongh en klinisch psycholoog-psychotherapeut Suzy Mathijssen. Ze hebben een tweetal onderzoeken gedaan waaruit inderdaad blijkt dat VSDT een opvallend resultaat levert, namelijk: de SUD score (narigheid van de herinnering) was opvallend lager na de VSDT-therapie dan bij de al bekende EMDR-therapie. Met betrekking tot de levendigheid van de herinnering zat er geen verschil tussen de VSDT- of EMDR-therapie.

Daarnaast is ook coach en psychotherpeut Carien Karsten ermee aan de slag gegaan. Ze hoorde over de techniek tijdens een EMDR-congres en nam de proef op de som.

De ontdekking en theorie

De ontdekking van VSDT gebeurde toevallig tijdens een sessie van de Speakmans met een cliënte. Het viel hen op dat de cliënte steeds haar ogen naar één plek bewoog toen ze aan haar trauma dacht en een andere richting uit keek als ze vertelde over haar kinderen.
Het lijkt hierdoor zo te zijn dat mensen fijne gedachten en trauma’s op een andere plek op slaan in het geheugen. Met dit idee begonnen ze te spelen; wat nou als we het trauma kunnen verplaatsen? Zal dan de negatieve emotie en herbeleving niet meer als heftig en onprettig ervaren worden? Dit verklaard waarom de snelle beweging die tijdens de behandeling van de ‘vervelende’ naar de ‘fijne’ plek in de cirkel gemaakt wordt door de therapeut.

Volgens Suzy Matthijssen kan de effectiviteit van de behandeling verklaard worden vanuit verschillende theorieën, verteld ze Leonieke Kranenburg en Suzanne van Veen in een interview voor EMDR magazine 18. “Een van de verklaringen is dat er bij VSDT veel arousal wordt opgewekt. We weten dat dit goed werkt bij het verminderen van de emotionaliteit van nare herinneringen. Contra-conditionering zou ook een rol kunnen spelen, omdat we iets negatiefs aan iets positiefs koppelen. Verder kan het ook een massale werkgeheugenbelasting zijn. Ook het verrassingseffect zou tenslotte een rol kunnen spelen.”

Huidige inzet wereldwijd & voorspelling voor de toekomst

Momenteel wordt de techniek enkel incidenteel ingezet door het Engelse echtpaar. Er zal nog onderzoek moeten volgen over de langetermijneffecten. Door Carien Karsten wordt de methode veel toegepast. Dan gaat het met name om de behandeling van angsten, fobiën en trauma’s. Ze gebruikt de methode onder andere om musici van hun podiumvress af te helpen.
Over de inzet van de methode in de toekomst zegt zij, refererend naar het onderzoek van Suzy Mathijssen en Ad de Jongh: “Het gaat om het eerste wetenschappelijke onderzoek. Het is gedaan bij gezonde individuen en het is noodzakelijk het onderzoek te herhalen bij patiëntengroepen.”

Suzy Matthijssen geeft aan dat zij als het liefst heeft dat er al een aantal RCT’s zijn geweest die de effectiviteit van de behandelmethode hebben aangetoond. Toch zullen er mensen zijn die de behandelmethode nu al gaan toepassen, hetgeen niet zo bevorderlijk is. Het is belangrijk dat behandelaren evidence-based behandelen en blijven altijd verantwoordelijk om patiënten niet zomaar aan allerlei dingen bloot te stellen.

Carien Karsten brengt daar tegenin: ‘Ik merk gewoon dat het werkt’. Ondanks dat de theorie nog niet wetenschappelijk bewezen is, houdt dit haar niet tegen hem toch toe te passen. Zelf vergelijkt ze het met de situatie van Freud: zou hij gestopt zijn met zijn onderzoek en behandeling van cliënten als de cliënt zelf aangeeft dat de behandeling zijn werk doet, maar de wetenschap dit effect nog niet heeft bewezen?