Stijging in spanningsklachten door corona

Komen jouw cliënten ook steeds vaker met klachten die op te veel spanning wijzen? De coronacrisis heeft al een half jaar lang onophoudelijk een negatieve invloed op de Nederlandse bevolking. De negatieve impact kan fysiek zijn, zoals ziekte of gewichtstoename door het thuiszitten, maar ook mentaal. Veruit de meeste problemen die door de crisis ontstaan behoren tot die laatste categorie. Het verlies van een dierbare of financiële zekerheid, het moeten annuleren van een vakantie waar reikhalzend naar werd uitgekeken. De huidige beperkingen en onzekerheid veroorzaken veel stress en angst. Sommige van je cliënten raken hierdoor depressief, anderen ervaren enkel spanningsklachten zoals slapeloosheid of eetproblemen. Je wil ze hier zo snel mogelijk van af helpen om erger te voorkomen.

En wellicht valt het jou zelf ook steeds zwaarder. Op de hoogte blijven van de actuele wettelijke coronamaatregelen, rekening houden met de wisselende persoonlijke voorkeuren van cliënten, collega’s en familieleden, en een zomer die je je heel anders had voorgesteld.

Gelukkig kunnen spanningsklachten makkelijk en effectief behandeld worden met ontspanningsoefeningen. Deze oefeningen kan je als therapeut tijdens een behandeling inzetten, maar ook meegeven aan je cliënt voor zelfstandige uitvoering. Hieronder zetten we verschillende methodes en materialen voor ontspanningsoefeningen uiteen, zodat je hier zo snel mogelijk mee aan de slag kan.

Methodes om spanningsklachten te verhelpen

1.     Ontspannen met ademhalingsoefeningen

De ademhaling als ontspanningsoefening ken je ongetwijfeld al vanuit yoga, meditatie of mindfulness. Ook artsen en psychologen hebben ademhalingsmethoden ontwikkeld om spanning te verlichten. De ‘4-7-8’-techniek van Weil is bijvoorbeeld makkelijk toe te passen. Met deze techniek ademt de client volgens specifieke instructies in en uit door respectievelijk neus en mond. De adem wordt hierbij 7 seconden lang ingehouden. Hierdoor wordt het zuurstofgehalte in het bloed verhoogd en voelt de client zich direct ontspannen.

De zelfsuggestie methode van Coué gebruikt ook ademhaling, gecombineerd met visualisatie. Je begeleidt je client in een meditatie die op de ademhaling focust en laat de client met een visualisatie een gevoel van welbehagen en tevredenheid oproepen. Vervolgens herhaalt de client voor zichzelf een uitspraak die waar is, of binnen realistisch bereik ligt. Bijvoorbeeld ‘ik ben dankbaar voor de mooie dingen die ik heb’ of ‘ik kan uitdagingen aan’.

2.     Fysieke ontspanning door spierrelaxatie

Cliënten die de spanning vooral in hun lijf voelen zijn het meest gebaat bij de methode voor spierontspanning van Jacobson, de progressieve relaxatie. De client spant liggend één voor één spiergroepen aan en ontspant deze weer. Het doel is aanwezigheid en afwezigheid van spanning in de spieren leren waarnemen, zodat de ontspanningstechniek uiteindelijk kan worden toegepast in het dagelijkse leven.

Je zal niet voldoende tijd met je cliënt hebben om het originele programma van Jacobson te volgen; dit bouwde zeer systematisch en traag op per spiergroep. Gebruik liever de verkorte Progressieve relaxatie. Deze standaard is in 1973 samengesteld door Bernstein en Borkovec vanuit meerdere korte varianten op de Jacobson therapie.

De spierontspanning van Jacobson is ook geïntegreerd in andere methodes die effectief spanningsklachten verlichten. De autogene training van Schultz combineert bijvoorbeeld de theorieën van Jacobson en Coué. Met de training van Schultz gaat je cliënt de spiergroepen ook afzonderlijk af, echter zonder fysiek aanspannen en ontspannen. In plaats daarvan laat je je cliënt de spiergroep bewust waarnemen met de gedachte ‘mijn arm wordt zwaar’ of een variant daar op.

3.     Spanning verhelpen door middel van spel

Een puzzel maken, een potje patience of een videospel spelen: alles waarbij de aandacht even volledig uitgaat naar de uitdaging of het spel werkt zeer effectief als ontspanningsoefening. Zodra je cliënt in een ‘flow’ staat komt verdwijnen zorgen als sneeuw voor de zon, met een nawerkend positief effect. Je kan hiervoor een speciaal ontwikkelde serious game of mobiele app aanschaffen die je aan cliënten aanbiedt. Of houd het simpel en bedenk samen met je cliënt welke activiteit hem of haar in een ‘flow’ staat brengt. Dit kan variëren van een spelletje tetris spelen op een mobiele telefoon tot een potje voetballen met de kinderen.

Materialen om ontspanningsoefeningen mee aan te bieden

Er zijn veel manieren om ontspanningsoefeningen aan te bieden. Welke het meest geschikt is hangt natuurlijk af van jouw inschatting van de client en de gekozen ontspanningsmethode. Onderstaande voor- en nadelen per medium kunnen wel helpen bij het maken van die keuze.

1.     Op goed vertrouwen: mondelinge of geschreven instructie

Je legt de ontspanningsoefening in enkele zinnen uit tijdens de sessie, of geeft een uitgeschreven instructie mee aan je client om thuis stapsgewijs te volgen. Dit is een zeer eenvoudige manier van aanbieden met verwaarloosbare materiaalkosten. Het spreekt echter weinig tot de verbeelding van je cliënt en er is geen controle op de daadwerkelijke uitvoer van de oefening. Alleen zeer gemotiveerde of gedisciplineerde cliënten zullen de oefening zoals gevraagd uitvoeren.

2.     Monitoring en stimulans via eHealth-platform of -website

Als je beschikt over een eHealth-platform of bereid ben een contract af te sluiten met een leverancier kun je de ontspanningsoefening binnen een persoonlijke online omgeving aanbieden. Dit is een simpele manier van aanbieden en bovendien kun je monitoren of de client de omgeving gebruikt en wat de voortgang is. Inzichtelijkheid van de voortgang vormt ook een stimulans voor de client. De geëngageerdheid is echter niet hoog, doordat cliënten vanuit hun eigen dagelijkse leefwereld de online module doorlopen.

3.     Totale immersie door Virtual Reality

De hoogste commitment van cliënten bereik je met een VR bril. De ontspanningsoefening vindt plaats in een VR-omgeving, waarin de client totale immersie ervaart. De stimulans om de ontspanningsoefening daadwerkelijk uit te voeren en het effect ervan zijn groter door de zintuiglijke belevenis die aan de oefening is gekoppeld. Je kan ook met dit materiaal het gebruik en de voortgang monitoren per cliënt. De vraag is wel of de voordelen van hoge commitment opwegen tegen de materiaalkosten. Met Virtual Reality heb je aanschafkosten voor één of meerdere VR-brillen en voor software met ontspanningsoefeningen. Wel neemt de populariteit en het gebruik van de brillen snel toe. Hierdoor liggen de aanschafkosten nu al een heel stuk lager dan toen VR nog in opkomst was.